Het zal je niet zijn ontgaan dat de overheid vanaf 1 januari 2023 een prijsplafond instelt voor energie, om huishoudens die worden geconfronteerd met een extreme stijging van de energieprijzen tegemoet te komen.

Per kubieke meter gas die je gebruikt, betaal je in 2023 maximaal 1,45 euro, tot een verbruik van 1.200 kuub. Voor elke kubieke meter gas die boven dat plafond uitkomt, mag de leverancier de prijs vragen die in jouw energiecontract staat. Marktprijzen voor gas zijn momenteel fors hoger dan de 1,45 euro per kuub van het energieplafond.

Voor elektriciteit geldt dezelfde systematiek. Hiervoor betaal je komend jaar per kWh maximaal 0,40 euro, tot een jaarverbruik van 2.900 kWh. Daarboven geldt het markttarief, dat op dit moment eveneens in veruit de meeste gevallen boven het niveau van het prijsplafond ligt.

Volgens prijsvergelijker Gaslicht.com zal naar verwachting ongeveer de helft van de huishoudens boven het plafond voor gas uitkomen. Bij elektriciteit zit circa een derde erboven en twee derde eronder.

Voor de groep die meer verbruikt dan de verbruikslimieten van het prijsplafond, kan het de moeite zijn om prijzen te vergelijken, want zij betalen voor dat restant het markttarief. En die tarieven kunnen nogal uiteenlopen. Bij gas is het verschil tussen de goedkoopste en duurste aanbieder voor nieuwe contracten met variabele prijzen momenteel ongeveer 2 euro per kuub. Bij elektra is dat ruim 0,80 euro per kWh.

Slag om de consument die boven het prijsplafond uitkomt

Heb je nog een vast contract lopen, dan zit je voorlopig goed en hoef je niets te doen. Maar loopt je contract af of heb je al een contract met variabele tarieven, dan kan het de moeite lonen om te checken of je elders niet voordeliger terecht kunt, meent Sanne de Jong, business unit manager bij Gaslicht.com. “Ik verwacht dat, net als voorheen, energieleveranciers hun best zullen doen om klanten binnen te halen en met elkaar gaan concurreren op de prijs voor huishoudens die boven het plafond uitkomen.”

Ook Joris Kerkhof, energie-expert bij prijsvergelijker Independer, verwacht dat er concurrentie gaat komen om de groep die boven het prijsplafond uitkomt met het gas- en stroomverbruik aan boord te krijgen.

De Jong signaleert dat er behalve tussen energieleveranciers ook grote tariefverschillen zijn tussen bestaande klanten van hetzelfde energiebedrijf. “De ene klant betaalt veel meer dan de andere. Dat hangt onder andere af van het instapmoment.” Uiteraard is het tarief dat het energiebedrijf voor jou hanteert mede bepalend voor de vraag of overstappen zinvol is.

Lees ook: Dit betaal je echt voor gas en stroom: we vroegen klanten hun energietarieven te delen – zo ziet dat eruit voor 9 contracten

Wees ook alert als je verbruik van gas en stroom rond de limiet van het prijsplafond schommelt

Ook consumenten waarvan het energieverbruik rond de limiet van het prijsplafond schommelt, doen er volgens De Jong verstandig aan om prijzen te vergelijken. “Het is lastig om je verbruik goed in te schatten. Zeker bij een strenge winter loop je het risico dat je straks toch boven dat plafond uitkomt. Het is dan belangrijk dat je niet bij de duurste aanbieder zit.”

Wie prijzen gaat vergelijken, zal merken dat je vaak duurder uit bent als je switcht naar een andere energieleverancier. Maar dit is volgens Joyce Donat, woordvoerder van de Consumentenbond, niet altijd het geval. Ze adviseert om bij het aflopen van het contract altijd het tarief van je huidige energieleverancier te vergelijken met dat van concurrenten.

Dat energieleveranciers voor nieuwe klanten vaak een hoger tarief rekenen dan voor bestaande klanten komt volgens haar omdat energiebedrijven voor deze groep duurder inkopen. “Voor bestaande klanten hadden ze al energie ingekocht op een goedkoper moment, terwijl ze voor nieuwe klanten vast zitten aan hogere tarieven.”

Heeft switchen zin als je onder de verbruikslimiet van 1.200 kuub gas en 2.900 kWh stroom blijft?

Voor consumenten die zowel voor het stroom- als gasverbruik onder het energieplafond blijven, heeft het weinig zin om te shoppen zou je zeggen. Maar Pieter Scheerens, energie-expert van prijsvergelijker Pricewise, wijst erop dat het plafond geen betrekking heeft op vaste leveringskosten: een vast maandelijks bedrag dat je aan je energieleverancier betaalt, ongeacht je verbruik, voor bijvoorbeeld administratiekosten. Omdat die tarieven per aanbieder verschillen, kan een overstap in sommige gevallen wel degelijk zinvol zijn.

Sanne de Jong, business unit manager bij energievergelijker Gaslicht.com, vult aan dat er voor consumenten die onder de verbruikslimiet van het plafond blijven, nog steeds keuzes zijn te maken. “Alleen let je dan op andere zaken dan de gas- en stroomtarieven. Bijvoorbeeld de vraag of je groene of grijze stroom wil, welk bedrijf je het meest waardeert, een eventuele welkomstkorting als er straks weer vaste contracten komen en – inderdaad - de vaste leveringskosten.”

Opzegboetes bij tussentijds overstappen van energieleverancier

Vanwege de onzekerheid over hun eigen inkoopprijzen, bieden energieleveranciers momenteel nauwelijks contracten met vaste tarieven aan. Maar minister Rob Jetten van Klimaat en Energie wil daar verandering in aanbrengen en energiebedrijven verplichten om langdurige energiecontracten aan te bieden.

Hoe hoog de tarieven worden van contracten waarbij de prijs langer vaststaat, is nog niet bekend. Veel hangt volgens de prijsvergelijkers af van de toekomstige hoogte van de overstapboete: de vergoeding die in rekening wordt gebracht als je het contract voor de einddatum opzegt.

“Een klant kan nu al voor 100 euro boete overstappen bij een jaarcontract. Met de huidige hoge tarieven heb je dat er zo uit als een andere leverancier iets lager gaat zitten met de prijzen”, licht Kerkhof toe. “Maar als de boete echt verhoogd wordt, verwachten we dat leveranciers weer met wat scherpere jaarcontracten gaan komen. Weliswaar nog niet zo scherp als anderhalf jaar geleden, maar door de zekerheid dat de klant een jaar blijft, kan het energiebedrijf wel gerichter voor de lange termijn inkopen.”

Dan kan het volgens hem interessant worden voor consumenten. “Je kunt dan alvast een jaar zekerheid kopen en je weet als je bijvoorbeeld in juni 2023 een jaarcontract afsluit, dat de tarieven vanaf januari tot en met mei 2024 ook gelijk blijven.” Aangezien het energieplafond maar voor een jaar geldt, kan die zekerheid prettig zijn.

Zo ver is het echter nog niet. De verplichting voor vaste contracten is er nog niet. En het is ook nog niet bekend hoe hoog de opzegboetes worden en wanneer ze ingaan. De Jong verwacht wel dat een flinke verhoging van de opzegboetes zal leiden tot meer concurrentie tussen energieleveranciers. “Dat is in omringende landen ook zo.”

Vast of variabel tarief voor stroom en gas?

Heb je nu een variabel tarief, dan is aan te raden om hieraan vast te houden en over te stappen als de vaste tarieven straks - hopelijk - weer wat lager zijn. Of een vast contract dan de beste keuze is, hangt niet alleen af van de prijs, maar ook van de vraag hoe belangrijk zekerheid voor jou is.

Met vaste energietarieven weet je waar je aan toe bent, omdat de tarieven voor levering van gas en stroom gedurende de looptijd van je contract gelijk blijven. Maar mochten de energieprijzen gaan dalen, dan profiteer je daar niet van.

Bij variabele tarieven kan dat wèl. Maar je kunt ook met forse kostenstijgingen worden geconfronteerd als de energieprijzen oplopen. Daar staat wel tegenover dat je met een variabel tarief flexibeler bent, omdat je maandelijks kunt opzeggen.

Het is al met al afwachten hoe de energiemarkt zich gaat ontwikkelen en wat voor jou straks de beste optie is.

Lees meer over energieprijzen: